مردم کاشمر در سه روز وسط ماه شعبان، مراسم ویژه‌ای برای برات دارند؛ اگر چه در نقاط مختلف خراسان از عنوان‌های مختلفی چون برات غریبان، برات اسیران، برات مسافران، برات زندگان و برات مردگان استفاده می‌شود که هر کدام هم مراسم ویژه خودش را دارد اما از این میان، برات مردگان در شب نیمه شعبان، با شور و حال ویژه‌ای برگزار می‌شود.
مردم کاشمر در نیمه‌های ماه شعبان هر سال یعنی طی روزهای دوازدهم تا چهاردهم شعبان با برگزاری مراسم مذهبی ویژه‌ای با عنوان «برات» یاد و خاطره عزیزان از دست رفته را گرامی داشته و به یاد مردگان مراسم می‌گیرند.
در همین خصوص حمید رضا بی‌تقصیر، پژوهشگر مسایل بومی در کاشمر در گفت و گو با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه خراسان، خاطرنشان کرد: در کاشمر نیز مانند سایر نقاط کشور در ماه شعبان آیین‌های خاصی برپا می شود که مهمترین آنها "چراغ برات" است.
وی با بیان این‌که در این ایام همه منتظرند تا دیگران بر حسب رابطه کوچکی و بزرگی بر سر قبر عزیز سفر کرده شان حاضر شوند و فاتحه‌ای بخوانند و خرما، شکلات و تکه‌ای حلوا نوش جان کنند و بروند، گفت: در این روزها همه بر سر قبور آشنایان و دوستان حاضر می‌شوند.
بی‌تقصیر ادامه داد: در کاشمر به ماه شعبان ماه برات هم می‌گویند؛ نوعی فرهنگ یاریگری در این سه روز دیده می‌شود که همه برای تسلیت گویی و ابراز همدردی به داغدیدگان جدید و قدیم سر می‌زنند و نوعی صله رحم همگانی و ترویج عاطفه است.
این پژوهشگر افزود: جهت دید و بازدید همگان بر سر قبور برای عبرت‌گیری از حال و احوال رفتگان و ماندگان حاضر شده بر این اساس افراد یک فامیل صبح روز دوازدهم شعبان به سراغ پیرترین فرد درگذشته فامیل رفته و با حضور در جمع خانواده او به ایشان تسلیت می‌گویند و پس از خواندن فاتحه به سراغ بزرگ بعدی فامیل می روند.
وی ادامه داد: این دیدار سلسله مراتبی از خانواده درگذشتگان ادامه دارد تا در آخرین ساعات عصر روز چهاردهم همه فامیل به سراغ خانواده کوچکترین متوفی فامیل رفته و با دادن تسلیت بر مزار متوفی فاتحه ای می خوانند؛ کاشمری‌ها معتقدند این سه شب، شب مرده‌هاست.
وی تصریح کرد: اغلب مردم بر این باورند که در این ایام برات انسان نو می‌شود و به عبارتی سرنوشت او رقم می خورد؛ اقشار مختلف مردم به ویژه کسانی که به تازگی عزیزی را از دست داده‌اند در این روز با حضور در مزار اموات ضمن درخواست آمرزش و زنده نگهداشتن یاد و خاطره درگذشتگان، آنان را در برکات میلاد یگانه منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) شریک می‌سازند.
بی‌تقصیر با اشاره به این‌که برات مصداقی بر اعتقاد به اصل معاد است که مردم این خطه با انجام اعمال مخصوصی به استقبال آن می‌روند ابراز کرد: مردم کاشمر در روزهای چراغ برات علاوه بر مراسم عمومی که در همه مناطق خراسان مشترک است طی سال‌های گذشته خیمه‌ها و چادرهایی بر فراز قبور عزیزان نصب کرده و این دوره زمانی را برسرقبر عزیزان خود بیتوته می‌کردند.
وی ادامه داد: در کاشمر رسم بر این است که در آخربن ساعات 14 شعبان بعد از نماز مغرب و عشا نیز هر فرد به تعداد آرزوهای پاک و خالصانه‌اش ترکه‌ای از درختی پاک سرشت (انار و انگور) مهیا و در چهار گوشه پشت بام خانه‌اش نصب می‌کند و بر انتهای هر ترکه، تکه‌ای پنبه و یا پارچه‌ای پاک به نیت آرزوی مورد نظر خود وصل می‌کند سپس فرد به تنهایی و یا در حضور خانواده نیت و آرزویش را بعد از حمد و ثنای خدا و صلوات بر نبی اکرم (ع) و طلب سلامتی برای امام زمان (عج) مطرح کرده و خدا را به حق ولی عصر (عج)قسم می‌دهد تا گره گشای مشکلاتش باشد؛ البته این رسم چند دهه است که به صورت جمعی برگزار نمی‌شود و فردی شده است.
این پژوهشگر در خصوص چراغ برات در روستاهای شهرستان بیان کرد: از مراسم روز برات که بیشتر در روستاها رونق دارد، اجرای مراسم براتخوانی است که جوانان و نوجوانان روستا به خانه افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده‌اند، مراجعه کرده و اشعاری را در یادآوری روز برات قرائت می‌کنند و اهالی خانه نیز از آنچه در خانه موجود است، مانند خرما، شکلات، نقل و نبات، لنگاش پخته، عناب و گردو به آنها می‌دهند و بدینوسیله از آنها تشکر می‌کنند.
وی ادامه می دهد: در روستاها رسم بر این است که شب نیمه شعبان تمام چراغ‌های خانه باید روشن باشد؛ اعتقاد روستاییان بر این است که در این شب ارواح مردگان آن خانه به محل زندگی خود می‌آیند و اگر چراغ خانه روشن باشد، برای اهالی خانه دعای خیر کرده و در غیر این صورت آنان را نفرین می‌کنند.
حمید رضا بی تقصیر فدافن کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی
